TẠNG KINH
Hán dịch: Đời Đông Tấn, Tam tạng Cù-đàm Tăng-già-đề-bà, người nước Kế Tân.
Lúc bấy giờ, Tệ ma Ba - tuần vô cùng thịnh nộ, bảo đại tướng Sư Tử rằng: “Hãy nhanh chóng tập hợp bốn bộ binh chúng đi công phạt Sa - môn. Lại xem ông ấy có thế lực gì mà dám chiến đấu với ta?” Khi ấy Ta lại suy nghĩ: “Giao chiến với phàm phu mà còn không im lặng, huống gì là với hạng cường hào của cõi Dục ư? Cần phải tranh luận với chúng chút ít.”
Các Tỳ - kheo, khi ấy Ta bận áo giáp nhân từ, tay cầm cung Tam - muội, tên trí tuệ, chờ đợi đám đại quân kia. Bấy giờ, Tệ ma, đại tướng và mười tám ức binh chúng, tướng mạo khác nhau như vượn, khỉ, sư tử, đi đến chỗ Ta. Trong đó, chúng La - sát hoặc một thân nhiều đầu, hoặc vài chục thân chung một đầu, hoặc hai vai có ba cổ, ngay tim có miệng, hoặc có một tay, hoặc có hai tay, hoặc có bốn tay, hoặc hai tay nâng đầu, miệng ngậm xác rắn, hoặc trên đầu bốc lửa, miệng phun ra lửa, hoặc hai tay vạch miệng, muốn nuốt chửng phía trước, hoặc vạch bụng hướng nhau, tay cầm đao kiếm, vai vác giáo mác, hoặc cầm chày cối, hoặc gánh núi vác đá, gánh vác cây lớn, hoặc hai chân chổng lên trời đầu chúc xuống đất, hoặc cỡi voi sư tử, hổ, sói, trùng độc, hoặc đi bộ đến, hoặc bay trên không. Ma Ba - tuần dẫn binh chúng như vậy vây quanh đại thọ.
Ma Ba - tuần ở bên trái Ta, nói với Ta rằng: “Sa - môn đứng dậy ngay!”
Tỳ - kheo, khi ấy Ta im lặng không đáp. Ba lần như vậy.
Ma nói với ta: “Sa - môn có sợ ta không?” Ta bảo: “Ta nắm giữ tâm, không sợ hãi điều gì.”
Ma Ba - tuần nói: “Sa - môn có thấy bốn bộ chúng của ta không? Ông chỉ có một mình, không có binh khí, đao trượng, trọc đầu, thân thể phơi trần, chỉ khoác ba y này, mà lại nói: Ta không sợ gì!”
Ta bèn nói ma Ba - tuần bài kệ này:
Giáp nhân, cung Tam - muội
Tay cầm tên trí tuệ
Phước nghiệp là binh chúng
Ta sẽ phá quân ông.
Ma Ba - tuần lại nói với Ta: “Ta làm nhiều điều ích lợi cho Sa - môn. Nếu không nghe lời ta, lập tức ta làm cho hình hài ông tan mất thành tro. Lại nữa, Sa - môn tướng mạo đẹp đẽ, tuổi tráng thịnh đáng yêu, xứ xứ từ Chuyển luân vương dòng Sát - lợi. Hãy kịp rời nơi này mà vui hưởng ngũ dục. Ta sẽ đưa ông lên làm Chuyển luân thánh vương.”
Ta liền bảo Ba - tuần: “Những điều người nói là vô thường biến dịch, không thể tồn tại lâu dài, cần lìa bỏ, chẳng phải là điều ta ham muốn.”
Tệ ma Ba - tuần lại hỏi ta: “Sa - môn, nay ông cầu mong điều gì, chí nguyện vật gì?”
Ta đáp: “Điều ta mong là nơi chốn không sợ hãi, yên ổn, tịch tĩnh trong thành Niết - bàn, để dẫn những chúng sinh trôi nổi sinh tử, chìm đắm trong khổ não này về đường chính.”
Ma nói Ta: “Giờ nếu Sa - môn không kíp rời khỏi chỗ ngồi, ta sẽ nắm chân ông ném vào biển.”
Ta bảo Ba - tuần: “Ta nhận thấy trên trời dưới đất, Ma hoặc Thiên ma, người hoặc phi nhân, cùng bốn bộ chúng của ông, không ai có thể làm lay động một sợi lông Ta.” Ma nói với Ta: “Sa - môn, nay muốn giao chiến với ta hay chăng?”
Ta đáp: “Ta đang nghĩ đến giao chiến.”
Ma hỏi Ta: “Kẻ địch của ông là những ai?”
Ta đáp: “Chính là kiêu mạn, như tăng thượng mạn, tự mạn, tà mạn, mạn trong mạn.”
Ma hỏi Ta: “Ông diệt các mạn này vì mục đích gì?”
Ta đáp: “Ba - tuần, nên biết, có Từ Tam - muội, Bi Tam - muội, Hỷ Tam - muội, Xả* Tam - muội, Không Tammuội, Vô nguyện Tam - muội, Vô tướng Tam - muội. Do Từ Tam - muội mà thành tựu Bi Tam - muội. Do Bi Tammuội mà đắc Hỷ Tam - muội. Do Hỷ Tam - muội mà đắc Xả Tam - muội. Do Xả Tam - muội mà đắc Không Tammuội. Do Không Tam - muội mà đắc Vô nguyện Tammuội. Do Vô nguyện Tam - muội mà đắc Vô tướng Tammuội. Do lực Tam - muội này mà Ta chiến đấu với ông.
Hành dứt thì khổ dứt. Khổ dứt thì kết sử dứt. Kết sử dứt thì đạt đến Niết - bàn.”
Ma nói với Ta: “Sa - môn, pháp được diệt bởi pháp chăng?”
Ta đáp: “Pháp cần được diệt bởi pháp.”
Ma lại hỏi Ta: “Thế nào là diệt pháp bởi?”
Ta nói: “Chánh kiến được diệt bởi tà kiến; tà kiến diệt được diệt chánh kiến; chánh tư duy* diệt tà tư duy*, tà tư duy* diệt chánh tư duy*, chánh ngữ diệt tà ngữ, tà ngữ diệt chánh ngữ, chánh nghiệp diệt tà nghiệp, tà nghiệp diệt chánh nghiệp, chánh mạng diệt tà mạng, tà mạng diệt chánh mạng, chánh tinh tấn* diệt tà tinh tấn*, tà tinh tấn* diệt chánh tinh tấn*, chánh niệm diệt tà niệm, tà niệm diệt chánh niệm, chánh định diệt tà định, tà định diệt chánh định.”
Ma nói với Ta: “Mặc dù Sa - môn có nói vậy, nhưng trường hợp này khó chấp nhận. Ông đứng dậy nhanh lên, đừng để ta ném xuống biển.”
Bấy giờ, Ta lại nói với ma Ba - tuần: “Ông trước kia làm phước chỉ với một lần bố thí mà nay được làm Ma vương cõi Dục. Xưa kia Ta đã tạo công đức không thể kể hết. Nay những lời nói của ngươi mới thật là khó chấp nhận.”
Ma Ba - tuần đáp: “Những phước mà ta đã làm, ở đây ông làm chứng. Còn ông tự xưng rằng đã tạo ra vô số phước, ai là người làm chứng?”
Tỳ - kheo, khi ấy Ta liền duỗi cánh tay phải, dùng ngón tay chỉ xuống đất, nói với ma Ba - tuần: “Những công đức Ta đã làm, đất chứng biết.”
Khi Ta vừa nói lời này, Thần đất từ dưới đất vọt lên, chắp tay bạch: “Bạch Thế Tôn, con xin làm chứng biết.” Thần đất nói lời này xong, ma Ba - tuần sầu ưu khổ não, liền biến mất.
Tỳ - kheo, hãy bằng phương tiện này mà biết rằng, pháp còn diệt huống gì là phi pháp. Ta trong thời gian dài đã nói kinh Nhất Giác Dụ[1] cho các ông, không ghi văn của nó, huống gì là hiểu rõ nghĩa nó.[2] Vì sao? Vì pháp này sâu huyền, vị Thanh văn, Bích - chi - phật nào tu pháp này thì được công đức lớn, được đến chỗ vô vi cam lồ. Vì sao nó được dụ là nương bè? Có nghĩa là nương mạn diệt mạn. Mạn đã diệt hết thì không còn các niệm tưởng não loạn nữa. Giống như da chồn hoang được thuộc kỹ, dùng tay cuộn lại không gây tiếng động, không chỗ nào cứng. Đây cũng như vậy, nếu Tỳ - kheo nào hết kiêu mạn, không còn gì tăng giảm. Cho nên, nay Ta bảo các ông, giả sử ai bị giặc bắt giữ, chớ sinh ác niệm, phải đem tâm Từ ban khắp mọi nơi, giống như da cực mềm kia, trong lâu dài sẽ đạt đến chỗ vô vi. Các Tỳ - kheo, cần phải suy nghĩ như vậy.
Khi Phật nói pháp này, ba ngàn Thiên tử dứt sạch bụi trần, ngay trên chỗ ngồi được mắt pháp thanh tịnh; sáu mươi Tỳ - kheo khác cởi bỏ pháp phục, trở về đời sống bạch y; sáu mươi Tỳ - kheo khác diệt tận các lậu, tâm giải thoát,[3] được mắt pháp thanh tịnh.
Các Tỳ - kheo sau nghe những gì Phật dạy, hoan hỷ phụng hành.
Nghe như vầy:
Một thời, Đức Phật trú tại miễu thần, bên bờ sông Hằng[5], nước Ma - kiệt, cùng với năm trăm Tỳ - kheo.
Bấy giờ, Thế Tôn bảo các Tỳ - kheo:
–Cũng như người chăn bò Ma - kiệt[6] ngu si ít trí, muốn đưa đàn bò từ bờ này sông Hằng sang bờ kia, nhưng không chịu dò xem chỗ cạn sâu bờ bên này, bên kia, mà lùa bò xuống nước. Trước tiên, cho qua những con bò gầy và những con bê còn nhỏ. Ở trong giữa dòng nước, chúng hết sức yếu đuối không thể đến bờ kia được. Tiếp lại cho qua những con bò trung bình không mập không gầy. Chúng cũng không qua được, mà ở giữa dòng chịu khổ não. Cuối cùng cho qua những con bò khỏe mạnh nhất, cũng bị mắc khốn ở giữa dòng. Nay, Tỳ - kheo trong chúng của Ta cũng lại như vậy. Tâm ý ám độn không có trí sáng, không phân biệt đường đi sinh tử, không phân biệt cầu, thuyền của ma. Muốn vượt qua dòng sinh tử mà không tập tu pháp cấm giới, liền bị ma Ba - tuần chi phối. Tìm cầu Niết - bàn mà theo tà đạo để mong được diệt độ, rốt cuộc không được kết quả, tự tạo tội nghiệp, lại đẩy người khác sa đọa vào tội lỗi.
Cũng như người chăn bò Ma - kiệt thông tuệ nhiều trí, ý muốn đưa bò từ bờ này sang bờ kia. Trước hết thăm dò nơi sâu, cạn, rồi đưa những con bò khỏe mạnh nhất đến bờ kia trước, kế đó đưa những con bò trung bình không mập không ốm, cũng sang được đến bờ bên kia, kế đến đưa những con gầy nhất cũng vượt qua không xảy ra việc gì; những con bê còn nhỏ theo sau cùng mà được qua sang an ổn. Tỳ - kheo, ở đây cũng vậy, Như Lai khéo quán sát đời này đời sau, quán sát biển sinh tử, con đường đi của ma. Tự mình bằng tám Chánh đạo mà vượt qua hiểm nạn sinh tử, lại bằng đường này để độ người chưa được độ.
Cũng như con bò chính dẫn đầu, một con đi đúng thì những con khác đều đi theo. Đệ tử của Ta cũng như vậy, sạch hữu lậu, thành vô lậu, tâm giải thoát, trí tuệ giải thoát, ở trong hiện pháp tự thân tác chứng mà tự an trú, vượt cảnh giới ma đến chỗ vô vi.
Cũng như con bò khỏe mạnh kia vượt qua sông Hằng đến được bờ bên kia. Hàng Thanh văn của Ta cũng như vậy, đoạn năm hạ phần kết, thành A - na - hàm, ở trên kia[7] mà Bát - niết - bàn, không còn trở lại cõi này nữa[8], qua cảnh giới ma đến chỗ vô vi.
Cũng như những con bò trung bình không mập không ốm, qua được sông Hằng không có gì trở ngại. Đệ tử của Ta cũng lại như vậy, đoạn trừ ba kết, dâm, nộ, si mỏng, thành Tư - đà - hàm, trở lại đời này một lần nữa, rồi tận cùng mé khổ, qua cảnh giới Ma đến chỗ vô vi.
Cũng như những con bò gầy kia dẫn theo những con bê qua được dòng sông Hằng kia. Đệ tử của Ta cũng lại như vậy, đoạn trừ ba[9] kết, thành Tu - đà - hoàn, tất đến chỗ được độ, qua cảnh giới ma, thoát khỏi nạn sinh tử.
Cũng như những con bê nhỏ kia theo mẹ[10] lội qua được. Đệ tử của Ta cũng lại như vậy, trì tín[11], phụng pháp,[12], đoạn trừ các sự trói buộc của ma, đến chỗ vô vi[13].
Bấy giờ, Thế Tôn liền nói kệ này:
Bị ma vương bắt giữ
Không vượt bờ sinh tử
Như Lai đã suốt cùng
Trí soi tỏ thế gian.[14]
Điều chư Phật tỏ ngộ
Phạm chí không hiểu rõ
Còn trong bờ sinh tử
Lại độ người chưa độ.
Nay năm hạng người này[15]
Còn lại không thể kể
Muốn thoát nạn sinh tử
Thảy nhờ oai lực Phật.
Cho nên, Tỳ - kheo, hãy chuyên tâm mình, không hành phóng dật và tìm cầu phương tiện thành tựu tám đạo phẩm Hiền thánh. Nương vào đạo Hiền thánh sẽ có thể vượt khỏi biển sinh tử. Vì sao? Như người chăn bò ngu si kia, chính là Phạm chí ngoại đạo, tự dìm trong dòng sinh tử, lại đẩy người khác đắm vào trong tội. Nước sông Hằng kia tức là biển sinh tử. Người chăn bò thông tuệ kia chính là Như Lai, đã vượt hiểm nạn sinh tử do tám đạo phẩm của Hiền thánh. Cho nên, Tỳ - kheo, hãy tìm cầu phương tiện thành tựu tám Thánh đạo.
Các Tỳ - kheo, hãy học điều này như vậy.
Sau khi các Tỳ - kheo nghe những gì Phật dạy, hoan hỷ phụng hành.
Nghe như vầy.
Một thời, Đức Phật ở trong vườn lê của Kỳ - bà - già[17] tại thành La - duyệt, cùng với một ngàn hai trăm năm mươi đệ tử, đều là A - la - hán, các lậu hoặc đã sạch, thấu suốt sáu thông, chỉ trừ một người là Tỳ - kheo A - nan.
Bấy giờ, vào ngày rằm tháng bảy, ngày thọ tuế[18], vua A - xà - thế, vào lúc nửa đêm sao sáng đã xuất hiện, nói với phu nhân Nguyệt Quang[19]:
–Hôm nay là ngày rằm, trăng tròn sáng quá, nên làm gì?
Phu nhân đáp:
–Hôm nay là ngày rằm, là ngày thuyết giới, nên đàn ca, tự mình hưởng thụ năm dục.
Vua nghe xong những lời này mà không hài lòng.
Vua lại hỏi thái tử Ưu - đà - da:[20]
–Đêm nay, thật trong sáng, nên làm gì?
Thái tử Ưu - đà - da bạch vua:
–Như nửa đêm nay thật trong sáng, nên tập họp bốn loại binh đi chinh phạt ngoại địch các nước khác nào chưa hàng phục.
Sau khi vua A - xà - thế nghe những lời này xong, cũng lại không vừa ý, lại hỏi thái tử Vô Úy[21]:
–Như nay, đêm thật trong sáng, nên làm những gì?
Vương tử Vô Úy đáp:
–Nay Bất - lan Ca - diếp[22], rành về các toán số, biết cả về thiên văn địa lý, được mọi người tôn ngưỡng, có thể đi đến hỏi ông về những nghi nạn này, vị ấy sẽ nói lý rất vi diệu cho Tôn vương, hoàn toàn không có điều gì ngưng trệ.
Sau khi nghe xong những lời này, cũng không vừa ý, vua lại hỏi đại thần Tu - ni - ma[23]:
–Như đêm nay, thật trong sáng, nên làm những gì?
Tu - ni - ma tâu vua rằng:
–Như nửa đêm nay, thật là trong sáng. Gần đây không xa có A - di - chuyên[24] hiểu biết rộng, xin Đại vương đến hỏi những điều nghi ngờ.
Vua nghe xong những lời này, cũng không vừa ý, lại hỏi Bà - la - môn Bà - sa[25]:
–Như nửa đêm nay, thật là trong sáng, nên làm những gì?
Bà - la - môn đáp:
–Như nay ngày mười lăm, thật là trong sáng. Gần đây không xa có Cù - da - lâu[26], cúi xin đại vương đến hỏi nghĩa này.
Sau khi nghe những lời này xong, cũng không hợp ý mình, vua lại hỏi Phạm chí Ma - đặc[27] rằng:
–Như nửa đêm nay, thật là trong sáng, nên làm việc gì?
Phạm chí đáp:
–Đại vương nên biết, gần đây không xa có Ba - hưu Ca - diên[28], cúi xin đại vương đến hỏi sự tình ông ấy.
Vua nghe những lời này xong cũng không hạp ý, lại hỏi điển binh Sách - ma[29]:
–Như nửa đêm nay, thật là trong sáng, nên làm những gì?
Sách - ma đáp:
–Gần đây không xa có Tiên - tất Lô - trì[30] rành về thuật toán số, có thể đến hỏi đạo nghĩa.
Vua nghe những lời này xong, cũng không hạp ý mình, lại bảo đại thần Tối Thắng[31] rằng:
–Như nay ngày mười lăm, thật là trong sáng, nên làm những gì?
Tối Thắng tâu vua rằng:
–Nay có Ni - kiền Tử[32] đọc rộng các kinh, là tối thượng trong các thầy, cúi xin đại vương đến hỏi đạo nghĩa.
Vua nghe những lời này xong, không hạp ý, bèn suy nghĩ: “Những người này đều là những kẻ ngu muội, không phân biệt chân ngụy, không có phương tiện thiện xảo.”
Bấy giờ, vương tử Kỳ - bà - già đang đứng bên trái vua. Vua quay lại hỏi Kỳ - bà - già rằng:
–Như nửa đêm nay, thật là trong sáng, nên làm những gì?
Kỳ - bà - già liền quỳ trước vua tâu rằng:
–Hiện Như Lai đang du hóa ở gần đây không xa, trong vườn của hạ thần[33], dẫn theo một ngàn hai trăm năm mươi vị. Cúi xin đại vương đến đó hỏi đạo nghĩa. Vì Như Lai là ánh sáng, là mặt trời, không có điều gì bế tắc, thông suốt việc ba đời, không gì là không thấu suốt. Chính Ngài sẽ giảng nói sự ấy cho vua, những hồ nghi của vua sẽ tự nhiên sáng tỏ.
Sau khi nghe những lời Kỳ - bà - già, vua A - xà - thế vui mừng hớn hở, phát sinh tâm thiện, liền khen Kỳ - bà - già rằng:
–Lành thay, lành thay! Vương tử[34] khéo nói lời này. Vì sao? Hiện thân tâm ta đang thật là bức sốt, vì vô cớ đã bắt giết Phụ vương. Lâu nay ta lúc nào cũng tự suy nghĩ, ai có thể tỏ ngộ tâm ý ta? Nay những lời Kỳ - bà - già vừa nói thật hợp ý ta. Kỳ diệu thay, nghe đến tiếng Như Lai, ta tự nhiên bừng tỉnh.
Lúc ấy, vua hướng về Kỳ - bà - già nói kệ này:
Đêm nay trăng cực sáng
Tâm ý không được tỏ
Các khanh mỗi người nói
Nên đến ai hỏi đạo.
Bất - lan, A - di - chuyên
Ni - kiền, đệ tử Phạm
Bọn họ, không thể cậy
Không thể giúp được gì.
Đêm nay thật cực sáng
Trăng tròn không tỳ vết
Nay hỏi Kỳ - bà - già
Nên đến ai hỏi đạo.
Lúc ấy, Kỳ - bà - già trả lời vua bằng bài kệ:
Nghe âm thanh nhu nhuyến
Thoát khỏi cá Ma - kiệt
Mong đúng thời đến Phật
Nơi vĩnh viễn không sợ.
Vua lại đáp bằng bài kệ:
Trước đây ta đã làm
Việc vô ích cho Phật
Hại con Phật chân chánh
Tên là Tần - bà - sa.[35]
Nay hết sức hổ thẹn
Mặt mũi nào gặp Phật
Vì sao nay ông bảo
Khiến ta đi gặp Người?
Kỳ - bà - già lại trả lời vua bằng bài kệ:
Chư Phật không kia, đây
Kết sử đã trừ hẳn
Tâm bình đẳng không hai
Đó là nghĩa Phật pháp.
Nếu dùng hương chiên - đàn
Thoa lên tay phải Phật
Cầm dao chặt tay trái
Tâm không sinh tăng giảm.
Như thương con La - vân
Con duy nhất, không hai
Tâm đối với Đề - bà
Oán thân không có khác.
Nguyện đại vương khuất tất
Đến thăm gặp Như Lai
Nghi ngờ sẽ được dứt
Chớ có điều e ngại.
Rồi vua A - xà - thế bảo vương tử* Kỳ - bà - già rằng:
–Vậy ông hãy nhanh chóng chuẩn bị năm trăm con voi đực và năm trăm con voi cái, đốt năm trăm ngọn đèn.
Kỳ - bà - già đáp:
–Vâng, thưa đại vương!
Vương tử* Kỳ - bà - già liền chuẩn bị một ngàn con voi và đốt năm trăm ngọn đèn, rồi đến trước tâu vua rằng:
–Xe cộ đã chuẩn bị xong, vua biết đúng thời!
Lúc ấy, vua A - xà - thế dẫn theo những người tùy tùng đến trong vườn lê, giữa đường lại sinh lòng sợ hãi, toàn thân lông dựng đứng, quay qua bảo vương tử* Kỳ - bà - già rằng:
–Nay ta không bị ông gạt đó chứ? Không đem ta nạp cho kẻ thù chứ?
Kỳ - bà - già tâu vua:
–Thật sự không có lý này. Cúi xin đại vương tiến lên trước tí nữa. Như Lai cách đây không xa.
Bấy giờ, vua A - xà - thế trong lòng còn lo sợ, hỏi lại Kỳ - bà - già rằng:
–Ta không bị ngươi dụ hoặc chăng? Ta nghe nói Như Lai dẫn đầu một ngàn hai trăm năm mươi đệ tử, sao giờ không nghe một tiếng động?
Kỳ - bà - già đáp:
–Đệ tử Như Lai thường nhập định, không có loạn tưởng. Cúi xin Đại vương hãy tiến tới trước chút nữa.
Vua A - xà - thế liền xuống xe, đi bộ qua cổng, đến trước giảng đường, rồi đứng im lặng quán sát Thánh chúng và quay sang hỏi Kỳ - bà - già rằng:
–Như Lai hiện đang ở đâu?
Bấy giờ, tất cả Thánh chúng đều nhập Hỏa quang Tam - muội chiếu sáng khắp giảng đường kia, không đâu không sáng. Khi ấy, Kỳ - bà - già lập tức quỳ xuống, đưa tay phải chỉ hướng Như Lai và nói:
–Như Lai đang ngồi chính giữa, như mặt trời phá tan mây.
Vua A - xà - thế nói với Kỳ - bà - già rằng:
–Thật kỳ diệu thay, Thánh chúng này tâm định đến như vậy! Vì do duyên gì lại có ánh sáng này?
Kỳ - bà - già tâu vua:
–Do sức Tam - muội mà phát ra ánh sáng.
Vua lại bảo:
–Như hôm nay ta quan sát Thánh chúng, thấy rất là yên lặng. Mong cho thái tử Ưu - đà - da của ta cũng nên vô vi yên lặng như vậy.
Rồi vua A - xà - thế lại chắp tay tự giới thiệu:
–Cúi xin Thế Tôn soi xét đến.
Thế Tôn bảo:
–Hoan nghênh đại vương!
Vua nghe tiếng nói của Như Lai trong lòng hết sức hoan hỷ. Ông đến gặp Như Lai, tự nói Vương hiệu.
Bấy giờ, vua A - xà - thế đi đến trước Phật, năm vóc gieo xuống đất, đặt hai tay lên chân Như Lai, tự xưng tên hiệu và nói rằng:
–Cúi xin Thế Tôn rũ lòng thương tưởng nhận sự hối lỗi của con. Phụ vương vô tội mà con đã bắt giết. Cúi xin nhận sự sám hối, từ đây con sửa đổi lỗi lầm quá khứ, tu dưỡng điều tương lai.
Thế Tôn bảo:
–Nay thật đúng thời, thích hợp để hối lỗi, đừng để sai sót. Phàm người sống ở đời, ai biết tự sửa đổi lỗi lầm của mình, người đó được gọi là thượng nhân. Pháp của Ta rất là rộng lớn, nên trong đó hợp thời sám hối.
Vua bèn đảnh lễ sát chân Như Lai, rồi ngồi qua một bên. Bấy giờ, vua bạch Phật:
–Con có điều muốn hỏi. Cúi xin Như Lai cho phép, con mới dám hỏi. Phật bảo vua:
–Có nghi nan, hợp thời cứ hỏi.
Vua bạch Phật:
–Đời này tạo phước có lãnh thọ báo ứng hiện tại chăng?[36]
Phật bảo vua:
–Xưa nay vua đã từng hỏi ai đạo nghĩa này chưa?
Vua bạch Phật:
–Trước đây con đã từng đem ý nghĩa này hỏi người khác. Con đã hỏi Bất - lan Ca - diếp rằng: “Thế nào, Bấtlan Ca - diếp, đời này tạo phước có lãnh thọ báo ứng hiện tại chăng?” Bất - lan Ca - diếp đáp con rằng: “Không có phước, không có bố thí, không báo thiện ác đời này đời sau; trong đời không có người thành tựu A - la - hán.”[37] Bấy giờ, con đang hỏi về sự thọ lãnh kết quả báo ứng, vị ấy trả lời là không. Như có người hỏi ý nghĩa của dưa, lại được trả lời bằng lý của mận, nay Bất - lan Ca - diếp cũng như vậy. Lúc ấy, con tự nghĩ: “Phạm chí này đã không soi tỏ cho ta. Ý nghĩa mà nhà vua thuộc dòng hào tộc hỏi, người này tìm cách dẫn báo việc khác.” Bạch Thế Tôn, lúc ấy con muốn chém đầu ông ấy liền. Vì không chấp nhận lời ông ấy nói nên con khiến đuổi đi.
Rồi con đến chỗ A - di - chuyên hỏi về ý nghĩa này. Adi - chuyên nói với con rằng: “Nếu ở bên trái sông[38] giết hại chúng sinh, gây vô số tội thì cũng không có tội, không có quả báo xấu.”[39] Bạch Thế Tôn, lúc ấy con lại tự nghĩ: “Ta hỏi về ý nghĩa thọ báo đời này, người ấy bèn đem việc giết hại trả lời ta. Giống như có người hỏi ý nghĩa của lê lại được trả lời bằng mận.” Con liền bỏ đi.
Con lại đến chỗ Cù - da - lâu mà hỏi ý nghĩa này. Người ấy đáp con rằng: “Ở bên phải sông[40] tạo các công đức không thể tính hết, trong trường hợp đó cũng không có báo lành.”[41] Lúc ấy, con lại tự nghĩ: “Ý nghĩa mà nay ta hỏi, rốt cùng không được trả lời hợp lý.” Con lại bỏ đi.
Con lại đến chỗ Ba* - hưu Ca - diên mà hỏi ý nghĩa này. Người đó đáp: “Chỉ có một người ra đời, một người chết, một người qua lại lãnh thọ khổ, vui.”[42] Lúc ấy, con lại tự nghĩ: “Nay những điều ta hỏi về quả báo đời này, bèn đem việc sống chết tương lai đáp.” Con lại bỏ đi.
Con đến Tiên - tỳ Lô - trì hỏi ý nghĩa này. Người đó đáp con rằng: “Quá khứ đã diệt không sinh trở lại nữa; tương lai chưa đến cũng lại không có; hiện tại không dừng, không dừng tức là biến đổi.”[43] Con lại tự nghĩ: “Điều mà nay ta hỏi là báo đời này, lại được trả lời bằng ba thời; điều này không phù hợp chánh lý.” Con lại bỏ đi.
Con lại đến chỗ Ni - kiền Tử mà hỏi nghĩa này: “Thế nào, Ni - kiền Tử, đời này làm phước có được thọ báo đời này không?” Ông đáp con rằng: “Chúng sinh bị trói buộc không nhân, không duyên. Chúng sinh thanh tịnh cũng không có nhân, cũng không có duyên.”[44] Lúc ấy, con lại tự nghĩ: “Những Phạm chí này thật là ngu muội, không phân biệt được chân, ngụy, như người mù không mắt, rốt cùng không trả lời được ý nghĩa của những câu hỏi tựa như đùa cợt với người thuộc dòng Chuyển luân thánh vương.” Sau đó con lại bỏ đi.
Bạch Thế Tôn, nay con hỏi ý nghĩa ấy: “Đời này làm phước có nhận hiện báo không?” Cúi xin Thế Tôn giảng dạy nghĩa ấy.
Bấy giờ, Thế Tôn bảo:
–Đại vương, nay Ta hỏi đại vương, tùy theo sở thích mà trả lời. Đại vương, có hay không những người phụ trách rượu, bếp, chấp chưởng việc thưởng phạt, quản lý tài vật, những người phục dịch?
Vua bạch Phật:
–Thưa có.
–Nếu những người phục dịch ấy làm lụng mệt nhọc qua một thời gian lâu dài, Đại vương có tưởng thưởng họ không?
Vua bạch Phật:
–Tùy theo công sức mà chu cấp vật dụng, không để có oán trách.
Phật bảo vua rằng:
–Do phương tiện này mà biết, đời này làm phước được thọ báo hiện tiền. Thế nào, đại vương, đã ở địa vị cao, thương xót dân đúng lễ nghĩa, rồi lại còn ban thưởng cho họ nữa không?
Vua bạch Phật:
–Vâng, bạch Thế Tôn, con cho thức ăn ngon ngọt để nuôi sống, khiến không oán hận.
Phật bảo vua:
–Do phương tiện này mà biết, người ấy ngày xưa xuất thân thấp hèn, dần dần tích chứa công lao mà được hoan lạc đồng với vua. Vì vậy cho nên, đời này làm phước được thọ báo hiện tại.
Phật bảo vua:
–Người có công lao ấy, trải qua nhiều năm, đến tâu với vua rằng: “Chúng tôi đã lập công lao, vua đã biết rõ. Nay có ước nguyện muốn thỉnh cầu vua.” Vua sẽ cho phép không?
Vua bạch Phật:
–Tùy theo sở nguyện họ, con sẽ không phản đối.
Phật bảo vua:
–Người có công ấy muốn được phép từ biệt vua, cạo bỏ râu tóc, mặc ba pháp y, xuất gia học đạo, tu hạnh thanh tịnh, Vua cho phép không?
Vua bạch Phật:
–Vâng, cho phép.
Phật bảo vua:
–Giả sử vua thấy người ấy đã cạo bỏ râu tóc, xuất gia học đạo, đang ở gần Ta, vua sẽ làm gì?
Vua bạch Phật:
–Con sẽ tôn kính, cúng dường và tùy thời lễ lạy.
Phật bảo vua:
–Do phương tiện này mà biết, đời này làm phước thì được thọ báo hiện tiền. Giả sử người có công lao ấy, giữ giới hoàn toàn không có hủy phạm, vua sẽ làm gì?
Vua bạch Phật:
–Con sẽ suốt đời cung cấp y phục, đồ ăn thức uống, giường nằm, ngọa cụ, thuốc men chữa bệnh, không để thiếu thốn.
Phật bảo vua:
–Do phương tiện này mà biết, đời này làm phước thì được thọ báo hiện tiền. Giả sử người ấy lại đã làm Sa - môn, dứt sạch hữu lậu, thành vô lậu, tâm giải thoát, trí tuệ giải thoát, tự thân tác chứng mà tự an trú, biết như thật rằng: “Sinh tử đã dứt, phạm hạnh đã lập, việc cần làm đã xong, không còn tái sinh đời sau nữa”, vua sẽ làm gì?
Vua bạch Phật:
–Con sẽ thừa sự, cúng dường suốt đời y phục, đồ ăn thức uống, giường nằm ngọa cụ, thuốc men chữa bệnh, không để thiếu thốn.
Phật bảo vua:
–Do nhờ phương tiện này mà biết, đời này làm phước được thọ báo hiện tiền. Giả sử nếu khi người ấy tuổi thọ đã hết và Bát - niết - bàn vào trong Niết - bàn giới vô dư, thì vua sẽ làm gì?
Vua bạch Phật:
–Con sẽ xây tháp lớn ở tại ngã tư đường và dùng hương hoa cúng dường, treo tràng phan bảo cái, thừa sự lễ kính. Vì sao? Vì đó là thân trời, chẳng phải là thân người.
Phật bảo vua:
–Do phương tiện này mà biết, đời này làm phước được thọ báo hiện tiền.
Vua bạch Phật:
–Nay, con nhờ những thí dụ này mà hiểu rõ. Hôm nay Thế Tôn giảng thêm ý nghĩa này, con từ nay về sau tin nhận ý nghĩa này. Cúi xin Thế Tôn hãy nhận con làm đệ tử, con quy y Phật, Pháp, Tăng Tỳ - kheo. Nay con lại sám hối, vì con đã ngu si nhầm lẫn, Phụ vương vô tội mà bắt giết. Nay đem thân mạng tự quy y. Cúi xin Thế Tôn trừ tội lỗi kia, giảng nói diệu pháp để con mãi mãi được an lạc. Như con tự biết đã tạo những tội báo, không có căn lành.
Phật bảo vua:
–Có hai hạng người không tội mà mạng chung được sinh lên trời trong khoảnh khắc co duỗi cánh tay. Sao gọi là hai? Một là người không tạo gốc tội mà tu thiện; hai là người cải hối tội mà mình đã tạo. Đó gọi là hai hạng người khi mạng chung sẽ sinh lên trời không có gì nghi ngờ.
Bấy giờ, Thế Tôn liền nói kệ này:
Người làm việc rất ác
Hối lỗi, chuyển thành nhẹ
Sám hối không lười nghỉ
Gốc tội được nhổ hẳn.
Cho nên, đại vương hãy trị dân đúng pháp, chớ đừng phi pháp. Phàm người theo giáo hóa cai trị, khi chết sẽ được sinh lên trời, cõi lành. Sau khi mạng chung, danh tiếng sẽ được vang dội khắp bốn phương. Người sau cùng truyền tụng: “Xưa có vị vua lấy chánh pháp giáo hóa cai trị, không có cong vạy.” Mọi người xưng tụng nơi sinh của người ấy. Tuổi thọ được thêm, không bị chết yểu. Cho nên, đại vương hãy phát tâm hoan hỷ hướng về Tam bảo Phật, Pháp, Thánh chúng.
Đại vương, hãy học điều này như vậy.
Bấy giờ, vua A - xà - thế liền rời chỗ ngồi đứng dậy, đảnh lễ sát chân Phật rồi lui đi. Vua đi không xa, Phật bảo các Tỳ - kheo:
–Vua A - xà - thế này nếu không hại phụ vương thì hôm nay đã chứng đắc Sơ quả Sa - môn, ở trong hàng bốn đôi tám bậc, cũng đắc tám phẩm đạo của Hiền thánh, trừ bỏ tám ái, vượt tám nạn. Tuy vậy, nay còn được hạnh phúc lớn, được tín tâm vô căn[45]. Cho nên, Tỳ - kheo, người đã tạo tội hãy tìm cầu phương tiện thành tựu tín tâm vô căn. Trong Ưu - bà - tắc của Ta, người được tín vô căn chính là vua A - xà - thế.
Các Tỳ - kheo sau khi nghe những gì Phật dạy, hoan hỷ phụng hành.
Nghe như vầy:
Một thời, Đức Phật ở trong vườn Kỳ - đà Cấp cô độc, nước Xá - vệ.
Bấy giờ, Thế Tôn bảo các Tỳ - kheo:
–Có tám pháp thế gian[47] theo đó chúng sinh xoay chuyển. Những gì là tám? Một là lợi; hai là hại; ba là vinh; bốn là nhục; năm là khen; sáu là chê; bảy là khổ; tám là vui. Tỳ - kheo, đó là có tám pháp mà thế gian theo đó xoay chuyển. Các Tỳ - kheo, hãy nên tìm cầu phương tiện trừ tám pháp này.
Các Tỳ - kheo, hãy học điều này như vậy.
Các Tỳ - kheo sau khi nghe những gì Phật dạy, hoan hỷ phụng hành.
Nghe như vầy:
Một thời, Đức Phật ở trong vườn Kỳ - đà Cấp cô độc, nước Xá - vệ. Bấy giờ, Thế Tôn bảo các Tỳ - kheo:
–Như Lai xuất hiện thế gian, lại thành Phật đạo ở thế gian, nhưng không bị tám pháp thế gian lôi cuốn. Giống như hoa sen sinh ra từ bùn lầy, hết sức tươi sạch, không nhiễm nước bùn, được chư Thiên yêu kính, ai thấy đều vui vẻ trong lòng. Như Lai cũng lại như vậy, được sinh từ bào thai, ở trong đó được nuôi lớn, được thành thân Phật. Cũng ngọc lưu - ly là loại báu làm sạch nước, không bị bụi nhơ làm nhiễm; Như Lai cũng lại như vậy, cũng sinh ở thế gian, không bị tám pháp thế gian nhiễm đắm.
Cho nên, Tỳ - kheo, hãy nên tinh tấn tu hành tám pháp.
Các Tỳ - kheo, hãy học điều này như vậy.
Các Tỳ - kheo sau khi nghe những gì Phật dạy, hoan hỷ phụng hành.
Nghe như vầy:
Một thời, Đức Phật ở trong vườn Kỳ - đà Cấp cô độc, nước Xá - vệ. Bấy giờ, Thế Tôn bảo các Tỳ - kheo:
–Có tám hạng người lưu chuyển sinh tử mà không trụ sinh tử. Sao gọi là tám? Là hướng Tu - đà - hoàn, đắc Tu - đà - hoàn; hướng Tư - đà - hàm, đắc Tư - đà - hàm; hướng A - na - hàm, đắc A - na - hàm; hướng A - la - hán, đắc A - lahán. Này Tỳ - kheo, đó gọi là có tám hạng người lưu chuyển sinh tử mà không trụ sinh tử. Cho nên, Tỳ - kheo, hãy tìm cầu phương tiện thoát nạn sinh tử.
Các Tỳ - kheo, hãy học điều này như vậy.
Các Tỳ - kheo sau khi nghe những gì Phật dạy, hoan hỷ phụng hành.
❑
[1] . Nhất giác dụ kinh 一 覺 喻 經 , Tống - Nguyên - Minh: Duyên nhất giác dụ kinh: Chưa rõ kinh thuộc bộ nào.
[2] . Dịch sát, nhưng chưa rõ ý.
[3] . Nguyên Hán; lậu tận ý giải 漏 盡 意 解, chính xác, nên hiểu: Diệt tận các lậu, vô lậu, tâm giải thoát. Định cú Pāli: Āsavānṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ.
[4] . Pāli, Gopālaka, M. i. 225. Hán, No 99(1248).
[5] . Thần kỳ Hằng thủy 神 祇 恒 水. Pāli: Vajjìsu viharati ukkacelāyaṃ gaṅgāya nadiyā tīre, tại làng Ukkacelā, bên bờ sông Hằng, vương quốc Vajji. Cela, trong bản Hán là cetiya: Linh miếu.
[6] . Ma - kiệt mục ngưu nhân 摩 竭 牧 牛 人. Pāli: Māgadhako gopālako, người chăn bò người xứ Māgadha.
[7] . Trên Tịnh cư thiên.
[8] . Không tái sinh Dục giới.
[9] . Trong bản không có. Y Tống - Nguyên - Minh thêm vào cho đủ nghĩa.
[10] . Tiểu độc tùng mẫu 小 犢 從 母, chính xác là những con bê mới sinh nhưng Hán dịch không tìm ra từ để dịch. Pāli: Vacchako taruịako tāvadeva jātako.
[11] . Trì tín 持信; đây chỉ hạng tùy tín hành, hàng Dự lưu độn căn. Pāli: Saddhānusārino.
[12] . Phụng pháp 奉 法; đây chỉ hạng tùy pháp hành, hàng Dự lưu lợi căn. Pāli: Dhammānu - sārino.
[13] . Pāli: Tepi tiriyaṃ mārassa sotaṃ chetvā sotthinā pāraṃ gamissanti, cắt ngang dòng nước của ma, qua bờ bên kia an toàn.
[14] . Pāli: Ayaṃ loko paro loko, jānatā suppakāsito; yaṭca mārena sampattaṃ, appattaṃ yaṭca maccunā, bậc Tri giả (Phật) đã minh giải rõ ràng đời này, đời sau, nơi nào đến được, nơi nào không đến được.
[15] . Năm hạng người, năm bậc Thánh kể trên: A - la - hán, A - na - hàm, Tư - đà - hàm, Tu - đà - hoàn, Tùy tín hành và tùy pháp hành; dụ với đàn bò gồm năm hạng của người chăn bò.
[16] . Pāli: Samaññaphala, D. i. 48. Hán No 1(27), 22.
[17] . Kỳ - bà - già lê viên 耆 婆 伽 梨 園. No 1(27): Kỳ - bà Đồng tử Am - bà viên 耆 舊 童 子 菴 婆 園. Pāli:
jīvakassa komārabhaccassa ambavane, trong vườn Xoài của Y sĩ nhi Kỳ - bà.
[18] . Pāli: Tadahuposathe pannarase komudiyācātumāsiniyā, ngày bố tát, ngày mười lăm, tháng Kattika, sau mùa hạ an cư.
[19] . Nguyệt Quang Phu nhân 月 光 夫 人; không rõ Pāli.
[20] . Ưu - đà - da thái tử 優 陀 耶 太 子. Pāli: Udayabhaddo kumāro, nhưng không được đề cập trong đoạn này.
[21] . Vô Úy Vương tử 無 畏 王 子. Pāli: Abhaya - kumāra; anh em dị bào của A - xà - thế; cũng không được đề cập trong đoạn này. Hán có thể nhầm, vì Vương tử Vô Úy là Phật tử, chắc không khuyên vua đi phỏng đạo với ngoại đạo.
[22] . Bất - lan Ca - diệp 不蘭 迦 葉. No 1 (27): Bà - la - môn Vũ xá đề nghị Bất - lan Ca - diệp. Pāli: Pūraṇo kassapo.
[23] . Tu - ni - ma 須 尼 摩. No 1(27): Tu - ni - đà 須 尼 陀. Pāli: một Đại thần không nêu tên, aññataropi kho rājāmacco.
[24] . A - di - chuyên 阿 夷 耑. No 1(27): Điển Tác đề nghị. Pāli: Ajita Kesakambala.
[25] . Bà - sa 婆 沙.
[26] . Cù - da - lâu 瞿 耶 樓; do Tu - ni - đà đề nghị. Pāli: Makkhali Gosāla.
[27] . Ma - đặc 摩 特.
[28] . Ba - hưu Ca - diên 彼 休 迦 旃. No 1(27): Do viên tướng giữ cửa tên Già - la 伽 羅 守 門 將 đề nghị. Pāli:
Pakudha - Kaccāyana.
[29] . Sách - ma điển binh sư 索 摩 典 兵 師, vị tướng chỉ huy quân đội.
[30] . Tiên - tất Lô - trì 先 畢 盧 持. No 1(27) Ưu - đà - di Mạn - đề Tử 優 陀 夷 漫 提 子 đề nghị Pāli: SañjayaBelaṭṭhi - putta.
[31] . Tối Thắng 最 勝.
[32] . Ni - kiền Tử 尼 揵子. Vương tử Vô Úy đề nghị. Pāli: Nigaṇṭha Nāta - putta.
[33] . Nguyên Hán: Bần tụ viên 貧 聚 園; xem cht. trên.
[34] . Vương tử 王 子. Pāli: Komārabhacca, người được Vương tử (kumāra) nuôi dưỡng (Sớ giải Pāli: kumārena bhatoti komārabhacco). Hán dịch có thể nhầm, vì Kỳ - bà là y sĩ của vua chứ không phải là Vương tử.
[35] . Tần - bà - sa 頻 婆 娑, vua cha của A - xà - thế; là Phật tử nhiệt thành.
[36] . Hán dịch này không hết ý. Tham khảo, No 1(27): Người làm các doanh nghiệp, nhận được kết quả này trong hiện tại. Người tu đạo, có nhận được báo ứng hiện tại không? Pāli: Diṭṭheva dhamme sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ paññapetun’ti? Có kết quả thiết thực của Sa - môn ngay trong đời này chăng?
[37] . No 1(27): Thuyết của Mạt - già - lê Câu - xá - lê. Đoạn trên, kinh số 11, phẩm 38 nói đây là thuyết của A - dichuyên. Hán dịch bất nhất. Sāmaññaphala, thuyết đoạn diệt (uccheda) của Ajita kesakambala.
[38] . No 1(27): Hằng thủy nam 恒 水 南, bờ Nam sông Hằng. Sāmaññaphala: Dakkhiṇaṃ cepi gaṅgāya tīraṃ.
[39] . No 1(27) thuyết của Bất - lan Ca - diệp. Đoạn trên, kinh số 11, phẩm 38 nói đây là thuyết của Cù - da - lâu.
Sāmaññaphala: Thuyết vô nghiệp (akiriya: Phi hành động) của Pūraṇa Kassapa.
[40] . No 1(27): Hằng thủy bắc ngạn 恒 水 北 岸; trong đoạn về thuyết của Bất - lan Ca - diệp; xem cht. trên.
[41] . Đoạn trên, kinh số 11, phẩm 38, nói đây là thuyết của Ba - hưu Ca - chiên. Hán dịch bất nhất.
[42] . Hán dịch bất nhất, khác với đoạn trên, xem kinh số 11, phẩm 38, thuyết của Ba - hưu Ca - chiên.
[43] . Hán dịch trước sau bất nhất; xem kinh 11 phẩm 38 trên.
[44] . Cf. Pāli, Sāmaññaphala, thuyết luân hồi tịnh hóa (saṃsārasuddhi) của Makkhali Gosāla.
[45] . Vô căn tín 無 根 信. Tín mà không có thiện căn, có tín (hay bốn chứng tịnh, Pāli: Avecca - pasāda) nhưng không có gốc rễ trong kiến đạo. Xem giải thích của Tỳ - bà - sa 103, tr. 536b09.
[46] . Pāli, A. viii. 5. Lokaparivatta.
[47] . Thế bát pháp 世八法. Pāli: Aṭṭhime lokadhammā: Lābho, alābho, yaso, ayaso, nindā, pasaṃsā, sukhaṃ, dukkhaṃ.
[Đầu trang][Mục lục Tăng Nhất A-hàm][Mục lục bộ A-hàm][Mục lục tổng quát]