Trong đạo Phật, chúng ta thường nghe câu "Ba giới, sáu đường luân hồi" (Tam giới, lục đạo luân hồi). Ðây là một cách diễn tả quan niệm về các hình thái hiện sinh của mọi loài luân hồi trong cõi Ta bà (Samsara). Theo đa số các kinh sách thì có tất cả là 31 loài (có sách liệt kê là 32 hoặc 33 loài) trong 6 đường chính:
1. chư thiên
2. loài người
3. loài thú vật
4. loài ngạ quỷ
5. loài A-tu-la
6. loài đọa địa ngục
Hai loài đầu tiên, chư thiên và loài người, được xem như là loài có nhiều phước báu, còn bốn loài kia chịu những cảnh đọa đày, đau đớn.
Riêng chư thiên gồm 26 loài, trong ba cõi giới khác nhau: Dục giới, Sắc giới, và Vô sắc giới. Ngoài ra, Dục giới còn bao gồm loài người và bốn loài đau khổ còn lại.
Nếu phân chia theo nguồn gốc phát sinh, cõi Ta bà chia làm chín địa giới (Cửu địa): Dục địa, bốn Sắc địa do đắc bốn tầng thiền-na hữu sắc (rupa jhana) , và bốn Vô sắc địa do đắc bốn tầng thiền-na vô sắc (arupa jhana) .
Tất cả các loài trong cõi Ta bà, kể cả chư thiên, đều phải qua cảnh sinh, trụ, hoại, diệt, và cùng chịu tám loại khổ (bát khổ) dù rằng có thể có những cường độ và thời gian khác nhau. Ðó là:
1. Sinh khổ: khổ do sinh
2. Lão khổ: khổ do già
3. Bệnh khổ: khổ do bệnh
4. Tử khổ: khổ do chết
5. Ái biệt ly khổ: khổ do xa lìa cái gì ta thích
6. Oán tăng hội khổ: khổ do nối kết với gì ta không ưa thích
7. Cầu bất đắc khổ: khổ do không được điều mong cầu
8. Ngũ ấm xí thạnh khổ: khổ do hiện hữu 5 uẩn (sắc, thọ, tưởng, hành, thức).
Sau đây là liệt kê 31 loài trong cõi Ta bà, từ cao xuống thấp :
A. Vô sắc giới (Formless World, Arupa Loka)
31.
Phi tưởng, phi phi tưởng thiên
Devas of Sphere of Neither-perception nor non-perception
Nevasanna-nasanna-yatanupaga deva
30.
Vô sở hữu thiên
Devas of Sphere of No-thingness
Akincanna-yatanupaga deva
29.
Thức vô biên thiên
Devas of Sphere of Infinite Concsiousness
Vinnananca-yatanupaga deva
28.
Không vô biên thiên
Devas of Sphere of Infinite Space
Akasananca-yatanupaga deva
B. Sắc giới (World of Form, Rupa Loka)
(tứ thiền)
27.
Vô song thiên
Peerless devas
Akanittha deva
26.
Thiện kiến thiên
Clear-sighted devas
Sudassi deva
25.
Thiện hiện thiên
Beautiful (or Clearly Visible devas)
Sudassa deva
24.
Vô phiền thiên
Untroubled devas
Atappa deva
23.
Vô đọa thiên
Devas not Falling Away
Aviha deva
22.
Vô tưởng thiên
Unconscious beings
Asanna satta
21.
Quảng quả thiên
Very Fruitful devas
Vehapphala deva
(tam thiền)
20.
Biến tịnh thiên
Devas of Refulgent Glory
Subhakinna deva
19.
Vô lượng tịnh thiên
Devas of Unbounded Glory
Appamanasubha deva
18.
Thiểu tịnh thiên
Devas of Limited Glory
Parittasubha deva
(nhị thiền)
17.
Quang minh thiên
Devas of Streaming Radiance
Abhassara deva
16.
Vô lượng quang thiên
Devas of Unbounded Radiance
Appamanabha deva
15.
Thiểu quang thiên
Devas of Limited Radiance
Parittabha deva
(sơ thiền)
14.
Ðại phạm thiên
Great Brahmas
Maha Brahma
13.
Phạm phụ thiên
Ministers of Brahmas
Brahma-Purohita deva
12.
Phạm chúng thiên
Retinue of Brahma
Brahma-Parisajja deva
C. Dục giới (World of Sense-Desires, Kama Loka)
11.
Tha hóa tự tại thiên
Devas Wielding Power over Others' Creations
Paranimmita-vasavatti deva
10.
Hóa lạc thiên
Devas Delighting in Creation
Nimmanarati deva
9.
Ðâu-Suất thiên
Contented devas
Tusita deva
8.
Dạ-Ma thiên
Yama devas
Yama deva
7.
Ðao-Lợi thiên
The Thirty-Three Gods
Tavatimsa deva
6.
Tứ thiên vương thiên
Devas of the Four Great Kings
Catumaharajika deva
5.
Loài Người
Human beings
Manussa
4.
Loài A-tu-la
Asuras (Titans)
Asura
3.
Loài ngạ quỷ
Hungry ghosts
Peta
2.
Loài thú vật
Animals
Tiracchana
1.
Loài đọa địa ngục
Hells
Niraya
Tham Khảo
1. Introduction, in: Digha Nikaya - The Long Discourses of the Buddha,
translated by M. Walshe. Wisdom Publications. 1987.
2. Thirty-One Planes of Existence, in: Digha Nikaya - Long Discourses of the
Buddha. Burma Pitaka Association, Rangoon. 1984.
3. Planes of Existence, in: The Buddha and His Teachings. Narada Maha Thera.
Buddhist Publication Society, Kandy, Sri Lanka. 1980 (Ðức Phật và Phật
Pháp, bản dịch của Phạm Kim Khánh).
4. Phật Học Từ Ðiển. Quyển 2. Ðoàn Trung Còn. Sài Gòn.
Bình Anson
ghi chép
tháng 10, 1998